DÖNEK GÜVERCİN ÖZELLİKLERİ

VÜCUT YAPILARI VE BİYOLOJİLERİ:

Orta irilikte ancak oldukça uzun sayılabilecek bir güvercin ırkıdır.14 adet olan kuyruk telek tüyleri de genellikle normalden uzun ve geniş sayılabilir.Bir çoğunda kuyruk hafifçe kelebeklerde olduğu kadar olmasada çatı şeklinde iki yana eğimlidir.Kanatlarını kuyruğun üzerinde taşıyan bu ırkta kanatlar uca doğru biraz sivrice ve kanat açıklığı diğer birçok ırka nazaran biraz daha geniştir (iki kanat ucu mesafe) aynı zamanda uzunca bir gagaya sahiptirler.Kısa sayılabilecek ayaklara sahip olan bu kuşların duruşu neredeyse yere paraleldir.Türkiye de yetiştirilen döneklerde paça ve tepe görülmez.Son yıllarda sıkça görülmeye başlayan paça yada tozluklu olanları makedonya (yugoslavya) döneği ile melezdir.Alaca ve düz her renkte görülen bu güvercinlerde en yaygın renkler beyaz kafalı,kanat uçları beyaz ve beyaz kafalı,kanat uçları ve kuyruk beyazdır.Diğer tarafları genellikle siyah,mavi,gök tür.En az rastlananları kırmızı alacalardır.Göz renkleri genellikle siyah olmakla beraber yabani göz rengi hariç diğer göz renklerine de rastlanmaktadır.
Eşeysel olgunluk (kızgınlık) diğer ırklara nazaran biraz daha geçtir.Yavrulara bakma özellikleri diğer ırklara gra biraz daha kötüdür.Genellikle bir yuvadaki yavrular arasında belirgin bir gelişme farklılığı gözükür.

TÜRKİYEDE YETİŞTİRİLDİKLERİ YÖRELER:
Ana yetiştirilme bölgesi Türkiye nin batısıdır.Buralarda fazla yaygın olmamakla birlikte bazı yörelerde neredeyse dönek yetiştirilir.En fazla yetiştiricisi izmir dedir.izmir den sonra Denizli ve Bursayı sayabiliriz.özellikle bursa ve izmir de başka ırklarda beslenirken denizlide neredeyse yalnızca dönek yetiştirilmektedir.

UÇUŞ:
Salındıklarında çok çabuk yükseklik kazanan bu kuşlara yerden kuş gösterildiğinde (pırıltı) kanatlarını toplayarak dalarlar ve bu dalış sürecinde bir yada bir kaç kez kanat kuyruk ekseninde pervane şeklinde dönerler.Bu ırkta ıslah hedefi yüksek hızda uzun mesafe dönüştür.Dönüş esnasında kanatların duruşu kuştan kuşa farklılık gösterir.Bazıları kanatlarını neredeyse vücutlarına yapıştırarak dönerken büyük bir kısmı dönüş esnasında kanatlarını çeyrek açık tutarlar.Diğer bir kısmı ise kanatlarını oldukça fazla açarak dönerler.Yandan bakıldığında kuşun her dönüşünde kendisini çevirttirdiği ve makaracılardan farklı olarak dönüşler arası geçiş çok hızlı dönüşlerde dahi belli olur.En iyi dönüş 45 derecelik açıyla daldığında görülebilir.Bu açıdan sapma dalış ve dönüş kalitesini olumsuz etkiler.

UÇURMAYA ALIŞTIRMA:
Hiç uçmamış bir yavru kolayca uçan kuşların ardından yükselebilir.işte bu özellikleri nedeniyle genç kuşlar ilk uçurulduklarında dikkat edilmesi gereken çok önemli bir nokta var.ilk uçuşlarında dahi diğer kuşları takip edip kolayca yükselebilirler ancak çoğunlukla aşağıdan kuş gösterildiğinde diğer alışkın kuşlar gibi aşağı hızla inememektedirler.Henüz çevreyide yeterince tanımadıkları için çok yüksekten fazla açılmakta ve kaybolmaktadırlar.Hele hele çevrede başka kuşlar uçuyorsa ve hatta yabani güvercin ve kumrular dahi yavrunun şaşırmasına neden olabilir.yavru yitirmemenin diğer bir yolu erken uçurmamaktır.Eğer ilk olarak 8-10 haftalık yaşta uçurulurlarsa yön bulma yetenekleri gelişmiş olacağından ve yerdende olsa çevreyi iyi tanımış olacağından kaybolmaları zordur.Dönekler formda tutuldukları sürece ilk uçurma çok geç yaşta yapılsa dahi sorun yaratmaz.Ergenleşmiş yani 20-22 haftalık kuşların dahi uçurulmaları çok kolaydır.Ayrıca geç yaşta uçurma dalış ve dönüş kalitesinide olumsuz yönde etkilemez.Ancak bu dönemde beslenmelerine dikkat edilerek yağlanmaları önlenmelidir.Yağlanma iyi uçan kuşlarda dahi dalış ve dönüş kalitesini olumsuz yönde etkiler.

Alıştırmada pozisyon aldıktan sonra inecekleri yere yani kuş gösterilecek yere mutlaka bakmaları sağlanmalıdır.Zira dalış ve dönüş kalitesi bu durumdan oldukça etkilenmektedir.Dönekler uçarken onları iyi izleyebilecek ve onlarında bizi iyi görebilecekleri yerde durulmalıdır.Kuşlar uçarken onların bizi göremiyecekleri bir yerde durmamız sonra ortaya çıkıp pozisyon almalarını beklemek boşunadır.Zira pozisyon al işareti kendimiz oluruz ve kuşlar bizi görür görmez dalış için beklemeye ve hatta dalışa geçerler.Bu nedenle daima görünecek bir yerde durulmalı ve dalış için hazır ol işareti verilmelidir.(yazı ve fotolar alıntıdır)

saygılar...
UMUT COŞKUN

...

...

...

...

...

...

...

...

...

Umut Bey verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederiz.İlaveten yaptığımız araştırmalar sonucunda şu bilgileri de sizlerle paylaşmak isterim.
DÖNEKLERİN SINIFLANDIRILMASI:

Dönek güvercinlerin ıslahında yetiştiriciye büyük sorumluluk düşmektedir.Dolayısıyla böyle bir sınıflamanın zarureti çok açıktır.
Dönek ırkı güvercinler iki aşamada değerlendirilmelidir.Birincisi performans şekilleri;ikincisi ise dönüş şekline göre sınıflandırma.
1-PERFORMANSA GÖRE:
Döneğin havada gösterdiği hareketler(kuşaktan kuşağa aktardığı özel hareketler) sonucunda asıl itibariyle üç tarz ortaya çıkmaktadır.A)Stilli dönekler B)Gelişine dönen dönekler(Atomlar) C)Hissettirerek dönen dönekler(Denizli Dönekleri)

A)Stilli Dönekler:
Uçuş tarzları itibariyle rahattırlar.Kontrollü ve güvenli bir uçuş sergilerler,çokça dövünürler ve kayıkta gezerler(kandilde).Dönüşe girerken kayıkta girerler;çıkarken de kayıkta çıkarlar.Bazen sıkarak da dönüşe giriş ve dönüşten çıkış sergilerler.Fantazi bir uçuş şekline sahiptirler.Kafa olarak da hemen hemen tüm kafalı dönekler bunlardan çıkmaktadır.Dönüşte devir normalin üstüdür ancak atomlar kadar değildir.Şekil olarak atom tarzı kuşlara çok benzerler.Yaşmaklı,tepeden bademli,koyu renklidirler.Akkol yani aynalı kanat çok az sayıda görülür.
Ör/


B)Gelişine Dönen Dönekler(Atomlar):
Ege bölgesinde yaygın olarak beslenen döneklerdir.Daha panik bir uçuşa sahiptirler ancak kayıklama kısmen de olsa görülmektedir.Ancak fark; daireye girmeden önce sıkarak hızlanırlar ve refleks olarak(aniden) dönüşe girerler ve çok net bir daire ile uzun mesafe gelebilirler.Devirleri çok yüksektir.Çıkışta bazen genişten toplayabilirler.Sıkarak inerler.Şekil itibariyle yaşmaklı ve tepeden bademli,sadece yaşmaklı(gemli),çakır gözlü ya da buğulu gözlü olabilirler.Akkol ya da aynalı kanat dirseklerde açıklık,kafada noktacıklar,bu türün karakteristik özellikleridir.Sürekli uçurmak ve formda tutmak çok önemlidir yoksa performans düşüşü hızlı olmaktadır.
Ör/


C) Denizli Dönekleri:
Adından da anlaşılacağı gibi Denizli de özellikle İstiklal mahallesinde beslenen bir ırktır.Balkanlardan gelen göçmenlerin bu bölgede yerleşmesi ve bu kuşları oralardan getirmeleri en önemli konulardan biridir.Kuşaktan kuşağa aktarılan bir yapıya sahiptir.Bu yüzden ırk korunmuştur.Ancak son zamanlarda ayrım yapılmadan oluşan eşlemeler,ırkın geleceğini tehdit etmektedir.
Havada daha sakin bir uçuşa sahiptirler.Yerden kuş gösterildiğinde döşlerinin üstüne doğru yüklenerek(şahinin avına dalarkenki durum) sıkarlar,dönüşten önce kafayı hafifçe döneceği yöne yatırmaları,kuşun dönüşe gireceğinin ifadesidir.Ve akabinde daireyi patlatırlar.Devir idealdir,adeta ben dönüyorum hissini uzunca ve göz doldurarak yaparlar.Atomlar kadar yüksek devirli değillerdir.Ancak daireleri daha büyüktür.Daireye girdikleri gibi daireden çıkarlar,sıkarak inerler.Müthiş bir keyif verirler.Sahibiyle irtibatları diğerlerine göre daha yüksektir.Şekil itibariyle kesme tabir edilen göze hitap da eden bir türdür.Kesinlikle yaşmaklı ve bademli olmazlar.Ancak yanakta ince çizgi,gül,noktacık,kuyrukta ortadan ya da yandan tel;Akmanın aşağıya ya da gırtlaktan kesme olması bileklerde tüy bileziğinin olması,tarak benciğinin olması,bir gözün çakır ya da buğulu olması genel işaretlerden bir kaçıdır.Duruşları bir başkadır.
Ör/



2-DÖNÜŞ ŞEKLİNE GÖRE:
Kuşların kişisel yapıları ve yetiştiricinin eğitimiyle ortaya çıkan daire şeklidir.Yukarıdaki türlerin hepsinde de bu dönüş şekilleri görülebilir.Bir de pırıltıyı atanın gördüğü dönüş esastır.Diğer açılardan görülen dönüşler asıl dönüşü ifade edemez.Bu yüzden dönüşü en iyi pırıltıyı atanın yanından görebiliriz.
Temel itibariyle üç dört tür daire şekli vardır.
Tam daire(İri):Bu daire çok büyük ve kusursuzdur.Etrafta beyazlık yoktur.Siyah bilardo topu gibi bir dönüşü ifade eder.
Ör/




Tam daire (küçük): Bu daire biraz daha küçük ve kusursuz bir dairedir.Etrafta beyazlık kesinlikle yoktur. Siyah bilardo topu gibi bir dönüşü ifade eder.
Ör/


Plaka dönüş (çelenkli):Bu daire şekli iç içe geçmiş iki daire gibidir.Ortada siyah bir daire bu daireyi kuşatan beyaz bir daire.Bu tarz İzmir ve çevresinde tutulan bir tarzdır.
Ör/




Parçalı daire:Bu dairede dairenin kenarlarında küçük çıkıntı izlenir.Kuşun kanat dirsekleri görülmektedir.Bu yüzden siyah dairenin kenarları pürüzlüdür.Etrafta beyaz daire yoktur veya az olsa da görülebilir.
Ör/



İlk etapta bu iki noktayı değerlendirip,eş düzenlerini de buna göre ayarlamak verimi ve performansı büyük oranda etkileyecektir.Soyların ıslahı için de önemli bir nokta olacaktır.

Hakan AYHAN

önemli diil hakan bey asıl ben teşekkür ederim ağzınıza sağlık güzel açıklama olmuş. dönek yetiştirmeye yeni başlamış olan arkadaşlarımızın işine yarar inşaallah.
saygılarımla