Tweety
Moderatör
Tanımı
İlk olarak Anas Penelope Linnaeus (Fiyu) 1758 yılında Avrupa kıyıları ve bataklıklarında tür olarak kayıtlara geçmiştir. Bilinen üç türü vardır: Bayağı Fiyu (Eurasian wigeon / Anas penelope),Amerikan Fiyu (American wigeon / A. americana) ve Şili Fiyu (Chiloé wigeon / A. sibilatrix). Ülkemizde Eurosian Wigeon diye bilinen Bayağı Fiyu görülmektedir.
Anas Penelope Linnaeus (Fiyu) 1758 yılında Avrupa kıyı ve bataklıklarında tür olarak kaydedildi. 45 - 51 cm büyüklüğünde, 600 - 1000 gram ağırlığında, bu dişilerde 500 - 800 gram olarak değişmekte, 75 - 86 cm kanat açıklığına sahiptir. Erkekler sarımsı tepe ile kestane rengi baş ve boyuna sahiptirler. Bazen de gözleri arkası ve boynunda metalik koyu yeşil bir bölgeye sahip olabilirler. Pembemsi gri göğüs, çizgili gri kanatlar, sırt ve yanlar, karın altı beyaz, siyah-gri kuyruk, erkeklerde kanat üzeri beyaz ve gövdeye bağlı olan kısma doğru metalik koyu bir yeşil ayna bulunmakta, gri-kahverengi primerler, koyu gri kanat altı, siyah uçlu mavi-gri gaga, barut grisi bacak ve ayaklar, kahve rengi gözlere sahiptirler. Dişiler daha mat ve dağınık renktedirler. Dişisi kırmızımsı kahvrengi ya da daha gri ve beneklidir. Morfolojik karakterler bulunan türler arasında kardeş ilişkisini desteklemektedirler. Amerikan Fiyu (American wigeon, Mareca americana / Anas americana) ve Şili Fiyu (Chiloé wigeon, Mareca sibilatrix / Anas sibilatrix) türleri ile akrabadırlar. Hatta Büyük Çamurcun (Falcated duck, Mareca falaca / Anas falcata) ve Boz Ördek (Gadwall, Mareca strepera / Anas strepera) ile Mitokondriyal DNA ilişkisi olduğu bilinmektedir.
Habitatı
Fiyular, bataklık kıyıları, tatlı sular ve ağaçlarla çevrili tuzlu su lagünleri, üreme sezonu boyunca açık ormanlar, kış göçünde ise kıyı bataklıkları, koylar ve diğer korunaklı deniz kıyılarını tercih etmektedirler. Fillandiya'da yapılan araştırmada Kenya'da 2700m'de ve 3650 m'de kaydedilmiştir.
Yayılışı
Fiyular, ABD’nin doğu kıyısında kışlayan bir nüfus olmasına rağmen, Avrasya'nın en yaygın kuşlarındandır. Akdeniz kuzeyinden, İskandinavya’ya, Rusya ve Sibirya'ya, Barents Denizi ne kadar yayılım göstermektedir. Kuzey popülasyonlar kışı geçirmek için Güney Avrupa ve İngiltere’ye göç ederler. Kuzey İngiltere’de özellikle de İskoçya arazilerinde üremektedirler.
Beslenme
Vejetaryen bir yapıya sahip olan Fiyu otçul besinleri tercih etmektedir. Yediği bitkiler; yapraklar, otlar, kökler, rimozlar, ot tohumları, papürüsgiller, sucul bitkiler, bataklık çalıları, su börülcesi, su altı sazlar, kışın ise bazı küçük omurgasızlar, özellikle yavruların ilk çıktıktan sonraki yaşamlarında suda bulunan sivri sinek larvaları ve böcek larvaları önem arz etmektedir. Ancak kısa bir süre sonra bitki diyetine geçmektedirler. Yetişkinler de ise üreme dönemimde böceklerle beslenme gözlemlenmiştir. Mayıssinekleri (Ephemeroptera) bu dönemdeki diyetlerinin tamamını kapsamaktadır. Kış aylarında Japonya ve Kore'deki pirinç tarlalarını düzenli olarak kullanırlar. Soğuk kış havalarında, ayrıca martı pislikleri ile beslendiği görüldü. Kuru arazilerde otlamayı seven bir türdür. Suyu o kadar çok aramaz, çimenlik ve otluklar onların sıklıkla ziyaret ettikleri alanları oluşturmaktadır. Su üzerinde de dalmadan dikilerek yem ararlar. Sığ sulara başını sokarak dipleri karıştırırlar. Kış aylarında geceleri gelgitler doğrultusunda her iki bireyde beslenirler. Kışın sonları ve bahar başında aynı alanlarda tekrarlanan beslenme, beslenmelerinin kalitesini arttırmak için uyguladıkları kasıtlı bir stratejidir. Fiyu otlarken gayet küçük ve ince parçacıkları seçerek toplar. Kış boyunca beslendiği alanda yaprak çoğalmasına %52'lik bir oranda fayda sağlayarak alanın daha gür bir bitki örtüsüne sahip olmasına imkan sunmaktadır. Alanda bulunan diğer su kuşları ile düzenli geçindikleri izlenmiştir. Özellikle Akyanaklı Kazlar, Tarla Kazları ve Yosun Kazları ile aynı alanları paylaştığı ve her hangi büyük çaplı bir agresiflik göstermediği kaydedilmiştir.
Biyolojisi
Üreme Nisan - Haziran aylarında başlar. Bu dönem enlemler arasında deşiklik göstere bilmektedir. Örneğin üreme İskoçya'da Nisan aylarında başlamaktadır. Kuluçka yatım süresi Kuzey Rusya'da ise mayısın ikinci yarasına kadar yani izlanda'da 15 -16 Mayıs tarihlerine kadar uzayacağı anlamına gelir. 25 - 30'lu gruplar halinde üreme alanlarına gelirler. Tek eşlidirler, eşler arasındaki bağ kuluçka çıkımı sonrasına kadar devam eder. Ancak kışın da bu bağ tekrardan kurula bilmektedir. Bazende ikinci kezde kuluçka yaptığı görülmüştür. Bazen tek çift veya gruplar halinde yuvala bilirler (Yuvalar arası mesafe 5 m civarında olmaktadır) Dişiler üreme yuvalarını terk etmemekte ve iyi korumaktadırlar. Yuvalar çim ile kaplı taban seviyesindeki çukur bölgelere, bazende dalların altına yapılmaktadır.
Suya yakın ama 250 uzaklıkta olabilecek bitkilerle gizlenmiş bir alana yapılabilmektedir. Genelde 8 - 9 yumurta yapmaktalar. 7 - 12 adette olduğu kayıtlara geçmiştir. Yumurtalar krem-devetüyü rengindedir. Boyutları 49-60 mm x 35-42 mm civarındadır. 32 - 47,5 gram civarı ağırlıktadırlar. 24 - 25 gün süren kuluçka dişi tarafından yalnız başına üstlenmektedir. Yavrular yumurtadan çıktıklarında koyu kahve renktedir. Gagaları gri, bacak ve ayaklar zeytuni kahve, gözler ise kahve rengidir. Bir günlük yavrunun yaklaşık ağırlığı 25,8 gram, tüylenmeleri 40 - 45 gün civarını bulmaktadır. Dişi bu süre esnasında yavrularına bakmaktadır. Fillandiya'da yapılan araştımaya göre 301 yumurtadan %78'i çıkmış, %34 oranında ise tüylenip büyüme gerçekleşmiştir. En uzun yaşam kaydı 33 yıl 7 ay olarak kayıtlara geçmiştir.
Göçü
Esas olarak göçmen bir türdür. Çoğunlukla düşük enlemlere kışlamak için iner. Batı ve Orta avrupa’nın çoğu, Akdeniz Havzası, Orta Doğu, Kuzey ve Kuzey Doğu Afrika (Tanzanya’nın Güneyine doğru), Hint Yarımadası (Özellikle Kuzeyde, Buthan’da en yakın yer olarak 1986 senesinde kaydedildi. Srilanka’nın güneyine doğru). Güney Doğu Asya’da ki genellikle buralarda nadir, Tayvan, Japonya ve Kuzey Borneo’da ve istisnai olarak ta Mariana Adaları, Palau, Yap, Chuuk, Marshal Adaları ve Yeni Gine’de rastlana bilmektedir. Buna rağmen bazı popülasyonları (İngiltere’de olduğu gibi) pek uzun göçler yapmak yerine yerleşik hareketler sergilerler. Sadece Güney Batı kısımlarına göçmektedirler.
Fiyuların büyük bir çoğunluğu İzlanda’dan Britanya Adaları, kuzey Avrupa, güney doğu Atlantik adaları, Afrika, Arabistan, Hindistan, Malay Yarımadası, güney Çin, Filipinler güney Rusya ve Japonya göç etmektedir.
Kuzey Amerika'da ise, Fiyu güney Florida, batı Labrador, Newfoundland, güney Texas, güneydoğu Alaska, Kuzey Baja California bölgesine, Pasifik kıyılarına ve Atlantik sahillerine varana kadar göç yelpazesi bulunmaktadır.
Ülkemizde ise sonbahar ve kış aylarında büyük sürüler halinde gözlemlene bilmektedir. İstanbul Büyükçekmece gölünde büyük sürüler halinde kış aylarında görmek mümkündür.
İlk olarak Anas Penelope Linnaeus (Fiyu) 1758 yılında Avrupa kıyıları ve bataklıklarında tür olarak kayıtlara geçmiştir. Bilinen üç türü vardır: Bayağı Fiyu (Eurasian wigeon / Anas penelope),Amerikan Fiyu (American wigeon / A. americana) ve Şili Fiyu (Chiloé wigeon / A. sibilatrix). Ülkemizde Eurosian Wigeon diye bilinen Bayağı Fiyu görülmektedir.
Anas Penelope Linnaeus (Fiyu) 1758 yılında Avrupa kıyı ve bataklıklarında tür olarak kaydedildi. 45 - 51 cm büyüklüğünde, 600 - 1000 gram ağırlığında, bu dişilerde 500 - 800 gram olarak değişmekte, 75 - 86 cm kanat açıklığına sahiptir. Erkekler sarımsı tepe ile kestane rengi baş ve boyuna sahiptirler. Bazen de gözleri arkası ve boynunda metalik koyu yeşil bir bölgeye sahip olabilirler. Pembemsi gri göğüs, çizgili gri kanatlar, sırt ve yanlar, karın altı beyaz, siyah-gri kuyruk, erkeklerde kanat üzeri beyaz ve gövdeye bağlı olan kısma doğru metalik koyu bir yeşil ayna bulunmakta, gri-kahverengi primerler, koyu gri kanat altı, siyah uçlu mavi-gri gaga, barut grisi bacak ve ayaklar, kahve rengi gözlere sahiptirler. Dişiler daha mat ve dağınık renktedirler. Dişisi kırmızımsı kahvrengi ya da daha gri ve beneklidir. Morfolojik karakterler bulunan türler arasında kardeş ilişkisini desteklemektedirler. Amerikan Fiyu (American wigeon, Mareca americana / Anas americana) ve Şili Fiyu (Chiloé wigeon, Mareca sibilatrix / Anas sibilatrix) türleri ile akrabadırlar. Hatta Büyük Çamurcun (Falcated duck, Mareca falaca / Anas falcata) ve Boz Ördek (Gadwall, Mareca strepera / Anas strepera) ile Mitokondriyal DNA ilişkisi olduğu bilinmektedir.
Habitatı
Fiyular, bataklık kıyıları, tatlı sular ve ağaçlarla çevrili tuzlu su lagünleri, üreme sezonu boyunca açık ormanlar, kış göçünde ise kıyı bataklıkları, koylar ve diğer korunaklı deniz kıyılarını tercih etmektedirler. Fillandiya'da yapılan araştırmada Kenya'da 2700m'de ve 3650 m'de kaydedilmiştir.
Yayılışı
Fiyular, ABD’nin doğu kıyısında kışlayan bir nüfus olmasına rağmen, Avrasya'nın en yaygın kuşlarındandır. Akdeniz kuzeyinden, İskandinavya’ya, Rusya ve Sibirya'ya, Barents Denizi ne kadar yayılım göstermektedir. Kuzey popülasyonlar kışı geçirmek için Güney Avrupa ve İngiltere’ye göç ederler. Kuzey İngiltere’de özellikle de İskoçya arazilerinde üremektedirler.
Beslenme
Vejetaryen bir yapıya sahip olan Fiyu otçul besinleri tercih etmektedir. Yediği bitkiler; yapraklar, otlar, kökler, rimozlar, ot tohumları, papürüsgiller, sucul bitkiler, bataklık çalıları, su börülcesi, su altı sazlar, kışın ise bazı küçük omurgasızlar, özellikle yavruların ilk çıktıktan sonraki yaşamlarında suda bulunan sivri sinek larvaları ve böcek larvaları önem arz etmektedir. Ancak kısa bir süre sonra bitki diyetine geçmektedirler. Yetişkinler de ise üreme dönemimde böceklerle beslenme gözlemlenmiştir. Mayıssinekleri (Ephemeroptera) bu dönemdeki diyetlerinin tamamını kapsamaktadır. Kış aylarında Japonya ve Kore'deki pirinç tarlalarını düzenli olarak kullanırlar. Soğuk kış havalarında, ayrıca martı pislikleri ile beslendiği görüldü. Kuru arazilerde otlamayı seven bir türdür. Suyu o kadar çok aramaz, çimenlik ve otluklar onların sıklıkla ziyaret ettikleri alanları oluşturmaktadır. Su üzerinde de dalmadan dikilerek yem ararlar. Sığ sulara başını sokarak dipleri karıştırırlar. Kış aylarında geceleri gelgitler doğrultusunda her iki bireyde beslenirler. Kışın sonları ve bahar başında aynı alanlarda tekrarlanan beslenme, beslenmelerinin kalitesini arttırmak için uyguladıkları kasıtlı bir stratejidir. Fiyu otlarken gayet küçük ve ince parçacıkları seçerek toplar. Kış boyunca beslendiği alanda yaprak çoğalmasına %52'lik bir oranda fayda sağlayarak alanın daha gür bir bitki örtüsüne sahip olmasına imkan sunmaktadır. Alanda bulunan diğer su kuşları ile düzenli geçindikleri izlenmiştir. Özellikle Akyanaklı Kazlar, Tarla Kazları ve Yosun Kazları ile aynı alanları paylaştığı ve her hangi büyük çaplı bir agresiflik göstermediği kaydedilmiştir.
Biyolojisi
Üreme Nisan - Haziran aylarında başlar. Bu dönem enlemler arasında deşiklik göstere bilmektedir. Örneğin üreme İskoçya'da Nisan aylarında başlamaktadır. Kuluçka yatım süresi Kuzey Rusya'da ise mayısın ikinci yarasına kadar yani izlanda'da 15 -16 Mayıs tarihlerine kadar uzayacağı anlamına gelir. 25 - 30'lu gruplar halinde üreme alanlarına gelirler. Tek eşlidirler, eşler arasındaki bağ kuluçka çıkımı sonrasına kadar devam eder. Ancak kışın da bu bağ tekrardan kurula bilmektedir. Bazende ikinci kezde kuluçka yaptığı görülmüştür. Bazen tek çift veya gruplar halinde yuvala bilirler (Yuvalar arası mesafe 5 m civarında olmaktadır) Dişiler üreme yuvalarını terk etmemekte ve iyi korumaktadırlar. Yuvalar çim ile kaplı taban seviyesindeki çukur bölgelere, bazende dalların altına yapılmaktadır.
Suya yakın ama 250 uzaklıkta olabilecek bitkilerle gizlenmiş bir alana yapılabilmektedir. Genelde 8 - 9 yumurta yapmaktalar. 7 - 12 adette olduğu kayıtlara geçmiştir. Yumurtalar krem-devetüyü rengindedir. Boyutları 49-60 mm x 35-42 mm civarındadır. 32 - 47,5 gram civarı ağırlıktadırlar. 24 - 25 gün süren kuluçka dişi tarafından yalnız başına üstlenmektedir. Yavrular yumurtadan çıktıklarında koyu kahve renktedir. Gagaları gri, bacak ve ayaklar zeytuni kahve, gözler ise kahve rengidir. Bir günlük yavrunun yaklaşık ağırlığı 25,8 gram, tüylenmeleri 40 - 45 gün civarını bulmaktadır. Dişi bu süre esnasında yavrularına bakmaktadır. Fillandiya'da yapılan araştımaya göre 301 yumurtadan %78'i çıkmış, %34 oranında ise tüylenip büyüme gerçekleşmiştir. En uzun yaşam kaydı 33 yıl 7 ay olarak kayıtlara geçmiştir.
Göçü
Esas olarak göçmen bir türdür. Çoğunlukla düşük enlemlere kışlamak için iner. Batı ve Orta avrupa’nın çoğu, Akdeniz Havzası, Orta Doğu, Kuzey ve Kuzey Doğu Afrika (Tanzanya’nın Güneyine doğru), Hint Yarımadası (Özellikle Kuzeyde, Buthan’da en yakın yer olarak 1986 senesinde kaydedildi. Srilanka’nın güneyine doğru). Güney Doğu Asya’da ki genellikle buralarda nadir, Tayvan, Japonya ve Kuzey Borneo’da ve istisnai olarak ta Mariana Adaları, Palau, Yap, Chuuk, Marshal Adaları ve Yeni Gine’de rastlana bilmektedir. Buna rağmen bazı popülasyonları (İngiltere’de olduğu gibi) pek uzun göçler yapmak yerine yerleşik hareketler sergilerler. Sadece Güney Batı kısımlarına göçmektedirler.
Fiyuların büyük bir çoğunluğu İzlanda’dan Britanya Adaları, kuzey Avrupa, güney doğu Atlantik adaları, Afrika, Arabistan, Hindistan, Malay Yarımadası, güney Çin, Filipinler güney Rusya ve Japonya göç etmektedir.
Kuzey Amerika'da ise, Fiyu güney Florida, batı Labrador, Newfoundland, güney Texas, güneydoğu Alaska, Kuzey Baja California bölgesine, Pasifik kıyılarına ve Atlantik sahillerine varana kadar göç yelpazesi bulunmaktadır.
Ülkemizde ise sonbahar ve kış aylarında büyük sürüler halinde gözlemlene bilmektedir. İstanbul Büyükçekmece gölünde büyük sürüler halinde kış aylarında görmek mümkündür.
