MUHABBETKUŞLARINDA SIK GÖRÜLEN BİR HASTALIK
(KURUMA SENDROMU BULGULARI)
Megabakteriosis hakkında sonzamanlarda birtakım yazılaryazılmaktadır.Bu makalenin amacı mevcut bilgileri muhabbetkususevenler için kullanılabilir hale getirmek,yanlışları düzeltmek ve bilimsel temellerle desteklemektir.
GENEL ÖZELLİKLER
Bu hastalığa megabakteriosis,hastalığı yapan mikroorganizmaya ise mikroplara göre büyük olduklarından megabakter denir.Aslında bakteri değillerdir,bunlar tam sınıflandırılamamış fungus yani mantardır.Bu hastalık kanatlılarda görülür.Özellikle papağan benzeri kuşlar ve kanarya,finch gibi kuşlarda görülür.
İlk defa 25 yıl önce bulunmuş,mikroskop altında çok büyük olduklarından ve bakteri sanıldığından megabakter denilmiş.1989-1990 yıllarında Avusturalya'dan İngiltere'ye getirilen muhabbetkuşlarında toplu ölümler omuşve bundan sonra pet kuşlarında önemi anlaşılmıştır.ve gittikçede temel pet kuşları sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır.
SIKLIĞI
Bir literatürde;ölü olarak getirilen 312 pet kafes kuşunun (178 kanarya,40 muhabbet,94 papağan)otopsisinde (nekroskopi)kanaryaların%28'inde,muhabbetkuşlarının %22,5 inde megabakteriosis patolojik bulgularına rastlanmıştır.Yani yaklaşık pet kuşları ölümlerinin 1/3 ünden sorumlu tutulmuştur.
Ayrıca bu mikrop (megabakter) hastalık oluşturmadan da kuşların bağırsaklarında bulunabilmektedir yine bir araştırmada muhabbetkuşlarının %64 ünün bu mikrobu taşıdığı belirtilmektedir.
Ülkemizde bu konuda herhangi bir çalışma yoktur.Kendi yaptığım ölü kuşlarımın(kuruma sonucu)bağırsak lavajlarındaki mikroskopik incelememde tüm örneklerde megabakterlere rastladım.Fakat bu gördüklerimin megabakter mi olduğunun boyama yöntemiyle doğrulaması yapılmamıştır,megabakterler görüntülerine aşinalığımda internet de bulduğum mikroskoik görüntülerle sınırlıdır.Yukarıdaki araştırma belçikada yapılmış olup,orada bile %30 ölümlerden sorumlu olması,bizde daha fazla olacağını göstermektedir.
Ülkemizde ''Kuruma Hastalığı'' olarak tanımlanan durumun %80 %90 nedeninin megabakteriosis olduğunu düşünmekteyim.Fakat bu konuda ciddi çalışma
gerekliliği yoktur.
ETKENİ
Hatalığın etkeni Macrorhabdus ornithogaster(genellikle megabakter denilmekte)olup bir fingus yani mantardır,bir bakteri veya virüs değildir.Bazik ortamları sever,yani asidik bir midede yaşaması zordur.Daha çok kuşların mide,bağırsak sistemlerini sever.Memelilerde yalnızca kedilerin burun sıvısı ve akciğerlerinde rastlanmıştır,hastalık potansiyeli memelilerde yok denilmektedir.
BULAŞMA
Bulaşma yolu tam olarak bilinmemekle birlikte oral_fekal bulaşım etken olduğu düşünülmektedir.Yani dışkı ile bulaşmış gıda,sudan ve bu ayrıca hasta kuşun ağız salgısındanda bulaşmaktadır.Bazı kuşların hasta olmadan bu megabakterileri taşıdığı ve bu tip kuşlarıngenetik direnç gösterdikleri düşünülmektedir.Fakat bu kuşlar ''TAŞIYICI''olmaktadır,yani diğer kuşları hasta edebilmektedir.Ayrıca taşıyıcı kuşlarında yavruları bu hastalığa karşı dirençli olmaktadır.
PATOLOJİ
Bu mantar sindirim sistemine ağız yolu ile gelmekte,mide ve bağırsakların kursak bölümüne yerleşmekte,burada bağırsak yüzeyindeki hücrelere zarar vermekte ve sindirim sistemini yok ederek kuşun besinlerden faydalanmasını engellemektedir.Gıdalardan yeterince faydalanamayan kuş önce yağ dokusunu kaybetmekte,zayıflamakta son aşamadada,elektrolit dengesi bozulup,kas dokusunuda kaybederek ölmektedir.
BULGULAR
Akut ve kronik form olarak iki şekilde gelişme göstermektedir.Akut formda hasta kuş günler içinde ölmeke,kronik formda ise haftalar-aylar (3-8 ay)içinde ölmekedir.Bu hastalığın spesifik bulgusu yoktur,birçok hastalıkta görülen bulgularla bu hastalığın bulgusu birbirine karışır.
En önemli bulgusu ''KURUMA SENDROMU'' bulgularıdır.Bu bulgular;
1.Zayıflama;Genellikle çok geç fark edilir,kuşun zayıfladığını ancak elimize aldığımızda farkederiz.İlk aşamalarda kuş yağ dokusunu kaybeder,karın ve gögüs yağ dokuları görülmez.İleriki aşamada kas doku kaybıyla,jile göğüs olur,ölüme yaklaşığının belirisidir.
2.İştah kaybı;Çok belirgin olmamakla birlike aku frmlarında işah hızla azalır.
3.Harekesizlik;Geç dönem bulgusudur,kuş üneke kabarmış ve harekesiz olarak durur.
4.Anibiyoiklere direnç;Ne ür anibiyoik verirseniz verin iyileşme görülmez.Diğer bulguları biraz daha spesifiktir,ama yinede am eşhis koydurucu bulgular değildir.BELİRTİLERİ;
1.İshal:Hasa kuş ilerleyen dönemlerde bağırsaklarda gıdalar ve su emilemediğinden ve bağırsakan dışarı su aıldığından ishal olur,bazen kanlıdır.Ama genellikle geç dönem bulgusudur.Dışkı koyu yeşil,kahverengi ve siyah olabilir.
2.Sindirilmemiş gıda:Bu bulgu biraz daha spesifikir,dışkıda iyice sindirilmemiş yem parçaları görülür.Ama anlamak çoğu zaman zordur.
3.Kusma:Anlamak oldukça zordur.Bazan kanlıda olabilir.Kusmayı anlamanın en iyi yolu kuşun yem yedikten ve/veya su içtiken sonra başını sıklıkla sallaması ve kafes yan duvarlarına yapışmış kırık yem parçalarıdır.
TEŞHİS
Oldukça zordur,dışkıdan,ağız salgısından alınan numunelerden kültür yapıp megabakteri üretmek çok zordur.teşhis çoğunlukla ölen kuşların otopsisi sonrası konulmaktadır.
KENDİ DENEYİMİM:
Genellikle geç anlaşılıyor.Jilet göğüsü hep gördüm.Bununla birlikte karın hep şiş olması,karına bakıldığında göğüs kafesinden daha yüksekte gözükmesi en sık rasladığım bulgular.Ayrıca bu kuşların ağızlarına baktığımda dilleri ve diğer pembemsi görülen yerlerin renkleri açık renk olmaka,beyazlaşmakta.Genellikle bulgularla teşhis koymak çok zor,nedeni de çok alışkın göz gereklidir.Ayrıca boyamada yapılmalıdır ki bu biz yeişiriciler için çok zordur.Ancak özel merakı,mikroskopa ve mikrop boyama tekniklerini bilen profösyonellere ihiyaç vardır.
TEDAVİ:
Oldukça zordur,klasik antibiyotiklere cevap vermez iyileşme göstermez.Penisilin ve diğer grup antibakteriyeller (ylan, ulmotil;ampicillin;flagyl;nifkol vb)bu hastalıkta etkisizdir.Eğer bu ip antibiyotiklerle düzeliyorsa bu megabakteriosis değildir.Fakat sayın Ruhi SARUHAN'ın belirttiği bir reçete vardır ki bunun etkinliğini ben denemediğim için bilemiyorum,ama özellikle asitleştirici ve probiyotik kullanması iyileşmeyi sağlamada bu yöntemin incelenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.
TEDAVİDE KULLANILAN İLAÇLAR ŞUNLARDIR:
1.Amphoterecin B ;
Bu ilaç damardan verilir bu nedenle küçük kuşlar için uygun değildir.Fakat bazı ilaçların damardan verilen sıvı formu ağızdan verilincede etkili olmaktadır,ilacın üreticilerine sordum fakat daha cevap vermediler.Oldukça pahalıdır,bir şişesi yaklaşık 250 tl.Abelcet,Fungizone,amphocil piasa adlarıla eczanede bulmanız mümkün.urt dışında ağızdan alınan formlarıda vardır,fakat çok pahalıdır.
--- message by moderator ---
Uyarı! Bu hastalık için Flukanazole’den yanıt alınamayan nadir durumlarda, insanlar için çok gerekli ise Amfoterisin B çekinerek düşünülse de kullanımı oldukça tehlikeli/sakıncalı bir ilaçtır! Amfoterisin B Titreme, ateş ve böbreklerde yetmezlik yapabileceği gibi, başka ilaca geçiş gerektiren durumlarda, etkileşimlerden dolayı müdahaleye süre yetmeyeceği için fazla tercih edilmez. Bu yüzden çok gerekli olmadığı durumlarda önerilmez/kullanmayın! Detaylı bilgi için internetten arama yapabilirsiniz. İmkan varsa uygun megabakter tedavisi için öncelikle kuşunuza tam megabacter tahlili yaptırınız ve kanatlı uzmanı (ve hayvanların yaşam/refah vs. haklarını ihlal etmeyen) bir veterinerden yardım alınız. Bunun gibi sakıncalı önerilerde bulunmayınız! Bu gibi sakıncalı mesajları gördüğünüz yerde lütfen rapor edip gereğinin yapılmasını talep edebilirsiniz!
--- message by moderator ---
2.Nystatin;
Bu ilaç litaratürde kullanıldığı belirtilmekte fakat etkinliği konusunda şüpheler vardır.Korunma amaçlı verilebileceği belirtilmekte.Fungostatin ve mikostatin isimle eczanelerde şurup formunu bulabilirsiniz.Fiatı yaklaşık 7 tl.
Kullanımı;Günde 4 kez kuşun ağzına 2 damla damlatılır,arkasından 1-2 damla su verilir,başını sallayıp dışarı atmasını engellemek için boğazı aşağıa doğru hafifçe sıvazlanır,arıca suuna (100ml)1 kaşık konur.Suluğun kou renk plastikten yapılmış olmasına özen gösterilir.
3.Fluconazol;
Ben bu ilacı kullanıorum.Hem şurup hemde kapsül formu bulunmaktadır.Kapsül formunu suluk içinde vea iştahı olan kuş için mama içinde,şurup ise ağız olundan damlatılarak verilir.Oldukça etkilidir,fiatıda uygundur.Piasada çeşitli isimde kapsül formları vardır; Candidin;Kandizol;Zolax;flurit
bunlardan birkaçıdır.Ben fulucan Dermatolojik tableti tercih ediyorum,içinde iki kapsül çıkmakta fiatı yaklaşık 20 tl.
kullanımı;Bir kapsül 100 ml suda eritilir ve 100 m'lik suluklara 1 ml hazırladığımız eriyikten konulur.
Ağızdan şurup formu ise Triflucanşurup adıyla satılır.Bununda kullanımı günde 1 kez 3 damla kuşun ağzına damlatılır ve yutma manevrası uygulanır.
Tedavi süresi hasta kuşlarda minumum 30 gündür.
DESTEKLEYİCİ TEDAVİ;
1.Hasta kuş ayrılır,sakin sıcak bir ortama konur.
2.Suluğu ve emliği hergün tazelenir.
3.Kafesin altı hergün değiştirilir.
4.Suyu asitleştirilir,bunun için elma sirkesi,normal sirke,greyfurt suyu kullanılır.Turnusol kağıdı(akvaryumcularda vardır) ile pH kontrol edilir,pH'ın 5'e kadar indirilmesi sağlanır,suyun mümkün oldukça yumuşak su olmasına özen gösterilir.
5.Arada bir suyuna C vitamini katılır,bu bağırsak epiletelinin gelişmesine yardımcı olur,multi vit de kullanılmalıdır.
6Lactobacillus gibi probiyotik mayalar kuşlara verilmeye çalışılır,bu bağırsak florasını düzenler,asiditeyi dengeler.
KORUMA
Evet temel yol koruyucu önlemlerdir,kuşlarımızın bu mikrobu kapmamasıdır.
Bu amaçla;
1.Temizlik kuralları(kafes,tünek,yemlik,suluk hijyeni vb.)
2.Hasta kuşlaratecrit,
3.Temiz yem
4.Temiz su
5.Arada birsuya elma sirkesi takviyesi
6.Profilaktik antimikotik kullanımı;her ay kuşların sularına flucan kapsül koyup 3- 5 gün devam etmek
7.Probiyotik kullanımı
8.Suya klorheksidin takviyesi(eczanelerde cloder oral sprey olarak satılmakta)bir suluğa bir puf sıkılır.
KAYNAK Dr.Fethi HALEPLİLER (Tıp doktoru-Çevre bilim uzmanı